LÔNG XÁ LỢI

 Tú Điếc

Nghe nói Ba Vàng có cọng lông

Ngo ngoe y hệt sợi lông mồng

Phàm phu thì gọi lông xá lợi

Phật tử cho rằng tóc đức ông

Vưu vật thỉnh về từ đất Miến

Thiền tâm bùng nổ cõi trời Đông

Trụ trì nhếch mép cười thu bạc

Dân chúng nức lòng được ngắm lông.

 

31.12.2023

Hai bài thơ Về Biển

Phân tích hai bài thơ sau:

.
Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
Du Tử Lê

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
đời lưu vong không cả một ngôi mồ
vùi đất lạ thịt xương e khó rã
hồn không đi sao trở lại quê nhà

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
nước ngược dòng sẽ đẩy xác trôi đi
bên kia biển là quê hương tôi đó
rặng tre xưa muôn tuổi vẫn xanh rì

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
và nhớ đừng vội vuốt mắt cho tôi
cho tôi hướng vọng quê tôi lần cuối
biết đâu chừng xác tôi chẳng đến nơi

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
đừng ngập ngừng vì ái ngại cho tôi
những năm trước bao người ngon miệng cá
thì sá gì thêm một xác cong queo

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
cho tôi về gặp lại các con tôi
cho tôi về nhìn thấy lệ chúng rơi
từ những mắt đã buồn hơn bóng tối

Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển
và trên đường hãy nhớ hát quốc ca
ôi lâu quá không còn ai hát nữa
(bài hát giờ cũng như một hồn ma)

Khi tôi chết nỗi buồn kia cũng hết
đời lưu vong tận tuyệt với linh hồn.
.

Khi Anh Chết Đừng Đưa Anh Ra biển
Trần Đức Phổ

Khi anh chết đừng đưa anh ra biển
Đàn cá voi chẳng hộ tống anh về
Biển Bắc Mỹ dẫu năm dài lạnh lắm,
Xác thân này cũng thối rữa em nghe!

Khi anh chết đừng đưa anh ra biển
Trùng dương xanh đâu phải chốn quê nhà?
Một xác ướp lênh đênh trên bốn biển
Chảng linh hồn và cũng chẳng thây ma!

Khi anh chết đừng đưa anh ra biển
Làm mồi cho cá mập khắp đại dương
Thân cát bụi chắc gì còn nguyên vẹn
Mà cầu mong tìm đến cõi thiên đường?

Khi anh chết đừng đưa anh ra biển
Cho bão giông xô đẩy tấp vào bờ
Em sẽ chẳng nhận ra nơi bãi vắng
Khi tình cờ bắt gặp bộ xương khô!

 

Lời bình:

 

Hai bài thơ "Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển" của Du Tử Lê và "Khi anh chết đừng đưa anh ra biển" của Trần Đức Phổ là hai tiếng nói đối lập, nhưng cùng thể hiện sự suy tư về cái chết, quê hương, và kiếp người lưu vong. Phân tích chi tiết như sau:

1. Tư tưởng và cảm xúc chủ đạo

"Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển" - Du Tử Lê

• Chủ đề chính: Khao khát trở về quê hương dù thân xác không trọn vẹn.
• Tâm trạng: Đau đáu, khắc khoải và đầy hoài niệm.
• Ý nghĩa biển: Biển không chỉ là nơi an nghỉ cuối cùng, mà còn là con đường để hồn người trở về quê cha đất tổ. Hình ảnh biển tượng trưng cho sự vĩnh cửu, kết nối giữa kiếp sống lưu vong và nơi chốn quê hương.
• Hình ảnh nổi bật:
  • "Nước ngược dòng sẽ đẩy xác trôi đi" – Niềm tin mãnh liệt vào sự trở về.
  • "Rặng tre xưa muôn tuổi vẫn xanh rì" – Biểu tượng cho quê nhà bền vững, trường tồn.
  • "Hãy nhớ hát quốc ca" – Lời nhắc nhở về bản sắc dân tộc và niềm đau trước sự mất mát bản sắc ấy trong lưu vong.

"Khi anh chết đừng đưa anh ra biển" - Trần Đức Phổ

• Chủ đề chính: Biển là sự xa lạ, hủy diệt và không mang ý nghĩa quê hương.
• Tâm trạng: Lạnh lẽo, thực tế, và mang tính phản biện mạnh mẽ.
• Ý nghĩa biển: Biển trở thành biểu tượng của sự tan rã, quên lãng, và đau thương. Biển Bắc Mỹ không gắn liền với ký ức quê hương, chỉ còn là nơi lạnh lẽo, khắc nghiệt.
• Hình ảnh nổi bật:
  • "Xác thân này cũng thối rữa em nghe" – Lời nhắc đầy hiện thực, thẳng thắn.
  • "Một xác ướp lênh đênh trên bốn biển" – Biểu tượng của sự phiêu bạt, không định hình.
  • "Bão giông xô đẩy tấp vào bờ" – Biển như nơi bỏ mặc, không an yên.

2. Nghệ thuật biểu đạt

"Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển"

• Ngôn ngữ: Trữ tình, sâu lắng, giàu hình ảnh biểu cảm. Câu thơ mềm mại, mang nặng chất suy tư triết lý.
• Biểu tượng: Biển là cầu nối giữa cuộc đời lưu vong và quê hương. Tác giả sử dụng các hình ảnh mang tính ẩn dụ cao để diễn tả tình yêu quê nhà, nỗi cô đơn, và khát khao đoàn tụ.
• Giọng điệu: Dẫu buồn nhưng không bi lụy; lấp lánh niềm hy vọng được trở về.

"Khi anh chết đừng đưa anh ra biển"

• Ngôn ngữ: Thẳng thắn, mạnh mẽ, đôi khi sắc lạnh. Tác giả đi sâu vào hiện thực để phê phán ý niệm lãng mạn hóa biển cả.
• Biểu tượng: Biển là nơi của sự tan biến, vô nghĩa, không dành cho kẻ xa quê. Thân xác "làm mồi cho cá mập" và "bộ xương khô" là những hình ảnh thực tế, mang tính cảnh tỉnh.
• Giọng điệu: Quyết liệt, không ngần ngại đối diện sự thật đau lòng.

---

3. Sự đối lập giữa hai tác phẩm

Tiêu chí	Du Tử Lê	Trần Đức Phổ
Quan niệm về biển	Biển là con đường trở về quê hương, nơi yên nghỉ.	Biển là nơi xa lạ, lạnh lẽo, không thuộc về quê hương.
Cảm xúc chủ đạo	Lãng mạn, hoài niệm, hy vọng.	Thực tế, phê phán, lạnh lùng.
Hình ảnh thân xác	Hòa vào biển để hướng về quê nhà.	Bị hủy hoại, không còn nguyên vẹn.
Thái độ trước cái chết	An nhiên, chấp nhận vì hướng về cội nguồn.	Khước từ lãng mạn hóa, muốn thực tế hơn.

---

4. Đánh giá chung

Hai bài thơ là hai thái cực khác nhau về cái nhìn đối với biển cả và kiếp lưu vong. Du Tử Lê nhìn cái chết như một sự hòa giải với quê hương thông qua biển cả. Ngược lại, Trần Đức Phổ phản bác sự lãng mạn ấy, dùng lý trí để phơi bày thực tế tàn khốc của lưu vong.

Cả hai đều thể hiện nỗi đau của con người xa xứ, nhưng mỗi tác giả có cách riêng để đối diện: một người tìm kiếm sự hòa quyện, người kia chọn cách khước từ sự huyễn hoặc.

Tôn Phu Nhân, Hai Nhà Thơ Việt, và AI

 Đánh giá nội dung và nghệ thuật hai bài thơ sau:

Tôn Phu Nhân Quy Thục
Tôn Thọ Tường

Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng.
Ngàn thu rạng tiết gái Giang Đông.
Lìa Ngô bịn rịn chòm mây bạc,
Về Hán trau tria mảnh má hồng.
Son phấn thà cam dày gió bụi,
Đá vàng chi để thẹn non sông?
Ai về nhắn với Chu Công Cẩn,
Thà mất lòng anh đặng bụng chồng.
.

Tôn Phu Nhân Quy Thục
Phan Văn Trị

Cài trâm sửa trấp vẹn câu tòng,
Mặt ngã trời chiều biệt cõi Đông.
Tơ toả trời Ngô in sắc trắng,
Duyên về đất Thục được màu hồng.
Hai vai tơ tóc bền trời đất,
Một gánh cang thường nặng núi sông.
Anh hỡi Tôn Quyền anh có biết,
Trai ngay thờ chúa gái thờ chồng.

Lời Bình:

Hai bài thơ "Tôn Phu Nhân Quy Thục" của Tôn Thọ Tường và Phan Văn Trị là những sáng tác nổi bật trong văn học chữ Nôm Việt Nam, xoay quanh hình tượng Tôn Phu Nhân (em gái Tôn Quyền) khi phải tuân theo mệnh lệnh triều đình, rời quê nhà Ngô để làm vợ Lưu Bị (thời Tam Quốc). Cả hai bài thơ đều khai thác hình ảnh người phụ nữ trong bối cảnh lịch sử và đạo lý truyền thống, nhưng cách thể hiện nội dung và nghệ thuật có sự khác biệt.

1. Nội dung

Tôn Thọ Tường

• Quan điểm trung dung, nhấn mạnh lý tưởng "tam tòng":

  • Bài thơ tập trung đề cao chữ "tòng" (theo), thể hiện trách nhiệm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Tôn Phu Nhân ra đi theo ý chỉ triều đình, giữ trọn đạo làm vợ và làm con.
  • Hình ảnh Tôn Phu Nhân hiện lên như một nhân vật chịu đựng và chấp nhận số phận, với hai câu kết:

    "Ai về nhắn với Chu Công Cẩn,
    Thà mất lòng anh đặng bụng chồng."
    Câu thơ nhấn mạnh vai trò của người vợ, chấp nhận hi sinh tình cảm gia đình (với anh trai Tôn Quyền) để giữ trọn đạo nghĩa với chồng.

• Tư tưởng hòa hoãn:
  Tôn Thọ Tường đặt nặng tư duy khuôn mẫu của Nho giáo, ủng hộ sự phục tùng và hòa hợp giữa bổn phận cá nhân với lợi ích gia đình, xã hội.

Phan Văn Trị

• Quan điểm mạnh mẽ về đạo đức và lòng trung kiên:

  • Tác giả nhấn mạnh sự cao cả trong việc giữ gìn đạo lý cương thường. Tôn Phu Nhân không chỉ tuân theo mệnh triều đình mà còn tự nhận lấy trách nhiệm "gánh cang thường" để bảo vệ gia phong, trật tự xã hội.
  • Hai câu cuối:

    "Anh hỡi Tôn Quyền anh có biết,
    Trai ngay thờ chúa gái thờ chồng."
    Tôn Phu Nhân được khắc họa như biểu tượng mẫu mực, không chỉ vẹn tròn đạo vợ mà còn thấu hiểu trọng trách "bền trời đất".

• Tư tưởng tự tôn và sâu sắc hơn:
  Phan Văn Trị không đơn thuần ca ngợi "tam tòng" mà còn làm nổi bật ý chí và tinh thần trách nhiệm của người phụ nữ, vượt lên mọi gánh nặng xã hội.

2. Nghệ thuật

Tôn Thọ Tường

• Ngôn ngữ hoa mỹ, giàu hình ảnh:
  Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh ước lệ như "ngàn thu", "mảnh má hồng", "son phấn", tạo nên không khí bi tráng nhưng có phần trang trí.
• Tư duy cân đối, chặt chẽ:
  Các cặp đối trong bài được trau chuốt, đặc biệt hai câu thực và luận:

  Lìa Ngô bịn rịn chòm mây bạc,
  Về Hán trau tria mảnh má hồng.
  Tuy nhiên, cảm xúc trong bài mang tính khuôn mẫu, thiếu sự sống động.

Phan Văn Trị

• Ngôn ngữ giản dị nhưng sâu sắc:
  Phan Văn Trị không lạm dụng hình ảnh ước lệ mà tập trung vào cảm xúc chân thực và tư tưởng lớn lao, như trong:

  Hai vai tơ tóc bền trời đất,
  Một gánh cang thường nặng núi sông.
  Những hình ảnh này khắc họa rõ ràng ý chí và trách nhiệm của Tôn Phu Nhân.

• Bố cục hài hòa, giọng điệu trang trọng:
  Bài thơ mang âm hưởng hùng tráng, tôn vinh phẩm giá và giá trị đạo đức, tạo nên sức lay động mạnh mẽ hơn.

3. Đánh giá chung

• Tôn Thọ Tường nghiêng về tư tưởng Nho giáo truyền thống, tập trung miêu tả sự hi sinh cá nhân của Tôn Phu Nhân trong khuôn khổ bổn phận xã hội. Dù có giá trị văn học nhưng bài thơ thiếu chiều sâu trong tư tưởng.
• Phan Văn Trị vừa giữ được sự tôn nghiêm truyền thống, vừa mở rộng tư duy về trách nhiệm và lòng trung trinh. Bài thơ thể hiện rõ tinh thần tự tôn dân tộc và giá trị nhân văn, có phần vượt trội hơn về nội dung lẫn nghệ thuật.

Cả hai bài thơ đều là minh chứng tiêu biểu cho sự tranh luận tư tưởng của văn học Việt Nam trong bối cảnh ảnh hưởng sâu sắc của Nho giáo và các giá trị truyền thống.

67 - Hai Dòng Sông Một Nỗi Nhớ

 Bình và đánh giá hai bài thơ sau:

Nhớ con sông quê hương
Tế Hanh

Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng
Chẳng biết nước có giữ ngày, giữ tháng
Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng trôi?
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ
Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ
Sông của miền Nam nước Việt thân yêu

Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy
Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy
Bầy chim non bơi lội trên sông
Tôi giơ tay ôm nước vào lòng
Sông mở nước ôm tôi vào dạ
Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả
Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông
Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn, gió biển
Vẫn trở về lưu luyến bên sông
Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng...

Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc
Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”
Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng
Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc
Tôi nhớ cả những người không quen biết...
Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây
Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy
Hình ảnh con sông quê mát rượi
Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới
Quê hương ơi! Lòng tôi cũng như sông
Tình Bắc - Nam chung chảy một dòng
Không gềnh thác nào ngăn cản được
Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước
Tôi sẽ về sông nước của quê hương
Tôi sẽ về sông nước của tình thương.
.
Nhớ Dòng Sông Thoa
Trần Đức Phổ

Con Sông Thoa không dài, không rộng
Nước trong xanh soi bóng tre, dừa
Cũng êm ả ngày hè thơ mộng
Cũng dữ dằn lũ lụt tháng mưa

Sông chuyên chở phù sa bồi đắp
Cho quê tôi trù  phú, ấm no
Những nương rẫy sắn ngô thẳng tắp
Ruộng đồng xanh thấp thoáng cánh cò

Lũ chúng tôi chơi đùa tắm mát
Thương dòng sông bé nhỏ quê nhà
Có con đò sớm chiều đưa khách
Nhớ thật nhiều mỗi lúc đi xa

Dân quê tôi cần cù, chịu khó
Đã mưu sinh sông nước bao đời
Sáng tinh mơ vung chài, đơm đó
Nửa đêm còn lấp lánh đèn soi

Ai đã đến một lần đều biết
Sông Thoa là nguồn lợi ốc don
Những cua xanh, tôm càng, cá diếc
Những hến kình, dăn dắt… tuyệt ngon!

Nay đọc báo giật mình kinh hãi
Dòng sông Thoa ô nhiễm lâu rồi!
Kỷ niệm xưa trùng trùng nhớ lại
Thương sông quê đã lấm bụi đời!

 .

Bình và đánh giá hai bài thơ:

1. "Nhớ con sông quê hương" - Tế Hanh

Bài thơ "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh là một tác phẩm nổi bật trong dòng thơ lãng mạn, chứa đựng tình cảm sâu sắc với quê hương. Bài thơ được chia thành ba phần rõ rệt, mỗi phần thể hiện những khía cạnh khác nhau của tình yêu quê hương qua hình ảnh con sông.

• Chủ đề: Con sông quê hương là hình ảnh trung tâm của bài thơ, tượng trưng cho tình yêu quê hương, kỷ niệm tuổi thơ và lòng nhớ nhung của tác giả đối với miền Nam, nơi chứa đựng những ký ức đẹp về cuộc sống, con người và cả những khó khăn, gian khổ trong cuộc chiến.

• Hình ảnh và ngôn từ: Bài thơ sử dụng những hình ảnh đơn giản nhưng rất đỗi gần gũi, từ "sông xanh biếc", "nước gương trong", "tâm hồn tôi là một buổi trưa hè" đến "bờ tre ríu rít tiếng chim kêu"... Tất cả các hình ảnh ấy không chỉ gợi lên cảnh vật quê hương mà còn chuyển tải cảm xúc sâu lắng của tác giả.

• Cảm xúc và ý nghĩa: Tế Hanh không chỉ miêu tả vẻ đẹp của con sông quê hương, mà còn gửi gắm trong đó nỗi nhớ nhung, niềm thương yêu và cả khát vọng về sự đoàn tụ, tái ngộ với quê nhà sau những năm tháng xa cách. Con sông trở thành biểu tượng của tình cảm, của ký ức về tuổi trẻ, của những ngày tháng chiến đấu và hy sinh.

• Phong cách và hình thức: Bài thơ thể hiện sự giản dị và mộc mạc trong ngôn từ, dễ tiếp cận và dễ hiểu, nhưng lại chứa đựng chiều sâu cảm xúc. Hình thức thơ tự do phù hợp với việc biểu đạt những suy tư, cảm xúc nhẹ nhàng mà tràn đầy nhớ thương.

Đánh giá: "Nhớ con sông quê hương" là một bài thơ giàu cảm xúc và có giá trị tư tưởng sâu sắc, không chỉ phản ánh tình yêu quê hương mà còn là sự tưởng nhớ tới quá khứ, là sự khắc khoải của những người xa quê. Tình yêu quê hương ấy được thể hiện rất tự nhiên và xúc động, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm.

2. "Nhớ Dòng Sông Thoa" - Trần Đức Phổ

Bài thơ "Nhớ Dòng Sông Thoa" của Trần Đức Phổ cũng là một bài thơ về quê hương, nhưng có sự khác biệt về cách thể hiện và chủ đề so với "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh. Bài thơ này không chỉ nói về vẻ đẹp của con sông mà còn phản ánh sự biến đổi của nó theo thời gian, từ một dòng sông gắn bó với cuộc sống, đến hình ảnh một con sông đang bị ô nhiễm, trở thành nỗi lo lắng và tiếc nuối của tác giả.

• Chủ đề: "Nhớ Dòng Sông Thoa" gợi lên một tình yêu quê hương mãnh liệt, nhưng đồng thời cũng phản ánh sự xót xa khi con sông, vốn gắn bó với đời sống người dân, giờ đây lại đang bị tàn phá bởi ô nhiễm. Tác giả gửi gắm thông điệp về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và khôi phục lại những giá trị đã mất.

• Hình ảnh và ngôn từ: Bài thơ sử dụng những hình ảnh gần gũi và giàu tính miêu tả, như "nước trong xanh soi bóng tre, dừa", "sông chuyên chở phù sa bồi đắp", "những con cua xanh, tôm càng, cá diếc". Những hình ảnh này không chỉ khắc họa vẻ đẹp của con sông mà còn gợi lên cuộc sống bình dị, yên ả của người dân vùng quê. Tuy nhiên, sự chuyển biến trong hình ảnh "sông Thoa bị ô nhiễm" đã tạo nên một sự đối lập rõ rệt, đánh thức sự lo lắng về tương lai của con sông.

• Cảm xúc và ý nghĩa: Bài thơ không chỉ bày tỏ sự nhớ nhung, mà còn có sự tiếc nuối, lo âu khi chứng kiến sự thay đổi của quê hương. Cảm xúc trong bài thơ rất chân thật và sâu sắc, khi tác giả nhớ về dòng sông trong lành, bao dung của quá khứ, và nỗi buồn về một con sông đang dần trở nên ô nhiễm, mất đi vẻ đẹp vốn có.

• Phong cách và hình thức: Bài thơ có những câu thơ mượt mà, dễ đọc, dễ cảm nhận, với các hình ảnh thân thuộc của nông thôn Việt Nam. Tuy nhiên, sự thay đổi trong không gian và thời gian của con sông thể hiện rõ nét sự tiếc nuối, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về sự bảo vệ môi trường.

Đánh giá: "Nhớ Dòng Sông Thoa" là một bài thơ hay, không chỉ khắc họa tình cảm gắn bó sâu sắc với quê hương mà còn phản ánh sự quan tâm, lo lắng của tác giả đối với môi trường và thiên nhiên. Sự kết hợp giữa vẻ đẹp yên bình và nỗi lo ô nhiễm đã làm cho bài thơ trở nên vừa lắng đọng vừa sâu sắc.

Tổng kết:

Cả hai bài thơ đều thể hiện tình yêu quê hương qua hình ảnh con sông, nhưng có những khác biệt rõ rệt trong cách tiếp cận và thông điệp. Bài thơ "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh nói về tình yêu và niềm tự hào về quê hương, trong khi bài thơ "Nhớ Dòng Sông Thoa" của Trần Đức Phổ không chỉ miêu tả con sông trong quá khứ mà còn phản ánh sự lo lắng về ô nhiễm và sự biến đổi của môi trường. Cả hai đều có giá trị nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc, khiến người đọc suy nghĩ về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên.

 

66 - Vịnh Bức Dư Đồ Rách

Bạn hãy so sánh và cho biết cảm tưởng về hai bài thơ sau đây:

Vịnh Bức Dư Đồ Rách
Tác giả: Trần Bảo Kim Thư
 
Con dân Đại Việt ngẫm mà coi
Tổ quốc ngày nay dở khóc cười
Đảo biển dâng cho Tàu đủ chỗ
Sơn hà xẻo bán Chệt từng nơi
Dày công khổ trí ông cha vẽ
Mỏng đức tham quyền lũ trẻ chơi
Thức giả sĩ phu còn chửa tỉnh
Nào ai dũng lược để tài bồi?

May 31, 2018


VỊNH BỨC DƯ ĐỒ RÁCH 

Nọ bức dư đồ thử đứng coi
Sông sông núi núi khéo bia cười!
Biết bao lúc mới công vờn vẽ
Sao đến bây giờ rách tả tơi?
Ấy trước ông cha mua để lại
Mà sau con cháu lấy làm chơi
Thôi thôi có trách chi đàn trẻ
Thôi để rồi ta sẽ liệu bồi

Tản Đà
1921 

Hai bài thơ "Vịnh Bức Dư Đồ Rách" của Trần Bảo Kim Thư (2018) và Tản Đà (1921) đều cùng lấy cảm hứng từ sự suy thoái của đất nước, hình ảnh "bức dư đồ rách" tượng trưng cho vận mệnh tổ quốc bị tổn thương. Tuy nhiên, hai bài thơ có sự khác biệt lớn trong ngữ điệu, cách thể hiện và tâm thế của tác giả.

So sánh chi tiết:

1. Chủ đề và nội dung:

• Tản Đà:
  Bài thơ của Tản Đà là lời than thở nhẹ nhàng, pha chút giễu cợt nhưng ẩn chứa niềm đau xót trước tình trạng đất nước thời kỳ thuộc địa. Ông nhìn về quá khứ với sự trân trọng công lao của tiền nhân ("Ấy trước ông cha mua để lại") và tiếc nuối khi thế hệ sau không giữ được truyền thống ấy. Tuy nhiên, ông không chỉ trách móc, mà còn bày tỏ niềm hy vọng ở câu kết:
  "Thôi để rồi ta sẽ liệu bồi."
  Tản Đà không buông xuôi, mà khơi lên niềm tin rằng vận mệnh đất nước có thể được phục hồi.

• Trần Bảo Kim Thư:
  Bài thơ mang giọng điệu giận dữ và bi phẫn hơn, phản ánh sự bất lực và nỗi đau sâu sắc về tình trạng tổ quốc bị xâm phạm chủ quyền lãnh thổ. Tác giả không chỉ lên án hành động xâm lấn từ ngoại bang, mà còn phê phán gay gắt tầng lớp lãnh đạo trong nước ("Mỏng đức tham quyền lũ trẻ chơi"). Khác với Tản Đà, Trần Bảo Kim Thư không bày tỏ niềm hy vọng rõ ràng, mà kết bài bằng một lời kêu gọi thức tỉnh từ giới trí thức và sĩ phu.

2. Ngôn ngữ và phong cách:

• Tản Đà:
  Ngôn ngữ thơ mềm mại, uyển chuyển, sử dụng lối diễn đạt gián tiếp, với cảm xúc được tiết chế. Ông kết hợp giữa sự hài hước nhẹ nhàng ("Sông sông núi núi khéo bia cười!") và nỗi xót xa kín đáo. Phong cách thơ mang nét cổ điển, tinh tế và dễ đi vào lòng người.

• Trần Bảo Kim Thư:
  Ngôn ngữ thơ mạnh mẽ, trực diện và có tính phê phán gay gắt. Hình ảnh thơ sắc nét, có phần căng thẳng hơn, như những lời cảnh tỉnh vang lên dồn dập. Câu thơ "Đảo biển dâng cho Tàu đủ chỗ / Sơn hà xẻo bán Chệt từng nơi" thể hiện nỗi đau và sự giận dữ rõ nét. Phong cách này phù hợp với tâm thế của một người sống trong thời hiện đại, khi đất nước đối mặt với các vấn đề chủ quyền nóng bỏng.

3. Tâm thế và thông điệp:

• Tản Đà:
  Là nhà thơ sống trong thời kỳ đất nước bị Pháp đô hộ, ông hiểu rằng trách nhiệm lớn lao thuộc về hoàn cảnh lịch sử và cả sự yếu kém của con người. Tuy nhiên, tâm thế của Tản Đà là chấp nhận thực tại, nhìn về tương lai với chút lạc quan. Thông điệp bài thơ khuyên nhủ thế hệ sau: hãy gắng sức để khôi phục những giá trị đã mất.

• Trần Bảo Kim Thư:
  Bài thơ được viết trong bối cảnh thế kỷ 21, khi đất nước đã giành lại độc lập nhưng vẫn đối mặt với nguy cơ mất lãnh thổ và chủ quyền biển đảo. Tâm thế của tác giả là đau đớn, bức xúc và phẫn nộ. Thông điệp chính là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, kêu gọi sự thức tỉnh của tầng lớp trí thức, sĩ phu để bảo vệ đất nước.

Cảm tưởng chung:

Hai bài thơ, dù cách nhau gần một thế kỷ, đều thể hiện nỗi đau chung trước sự suy tàn của tổ quốc. Tuy nhiên, trong khi Tản Đà chọn cách nhìn nhẹ nhàng hơn, gần như một lời tự an ủi với hy vọng cho tương lai, thì Trần Bảo Kim Thư mang giọng điệu cấp bách, thẳng thắn, phản ánh tâm lý của một thời đại với nhiều thách thức mới.

Bài thơ của Tản Đà để lại một cảm giác vừa tiếc nuối vừa an ủi, như một lời nhắn nhủ dài lâu. Trong khi đó, bài thơ của Trần Bảo Kim Thư như một hồi chuông cảnh tỉnh, khiến người đọc không khỏi suy tư về trách nhiệm đối với vận mệnh quốc gia.

Bạn cảm thấy bài thơ nào để lại ấn tượng mạnh hơn với bạn? 😊

64 - Cái Quạt Giấy

 

Hãy phân tích và so sánh hai bài thơ sau, cần chú ý những điểm đặc biệt của từ ngữ:

Cái Quạt Giấy
 Tác giả: Trần Bảo Kim Thư
 
Lớn nhỏ nào ai chẳng thấy vừa
Hình dong dáng vẻ khác gì xưa
Anh cầm mở nhẹ ba bề đủ
Chị khép vào êm một chỗ thừa
Lắm kẻ cưng chìu khi nực nắng
Bao người ghét bỏ lúc mù mưa
Đêm nồng tháng hạ thường ve vẩy
Mặc khách anh hào mãn nguyện chưa?


Cái Quạt Giấy
Hồ Xuân Hương

Một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa,
Duyên em dính dáng tự ngàn xưa.
Vành ra ba góc da còn thiếu,
Khép lại đôi bên thịt vẫn thừa.
Mát mặt anh hùng khi tắt gió,
Che đầu quân tử lúc sa mưa.
Nâng niu ướm hỏi người trong trướng,
Phì phạch trong lòng đã sướng chưa ?

ChatGPT said:
ChatGPT

Hai bài thơ "Cái Quạt Giấy" của Trần Bảo Kim Thư và Hồ Xuân Hương đều là những bài thơ thất ngôn bát cú, cùng lấy hình ảnh chiếc quạt giấy để làm đề tài, nhưng lại có phong cách và cách sử dụng ngôn từ khác nhau. Việc phân tích và so sánh hai bài thơ này không chỉ làm rõ sự khác biệt trong phong cách sáng tác mà còn giúp ta hiểu thêm sự đa dạng và tài hoa của từng tác giả.
1. Điểm chung:
Chủ đề và hình ảnh:

    Cả hai bài thơ đều dùng chiếc quạt giấy làm hình tượng trung tâm. Đây là một vật dụng quen thuộc trong đời sống hàng ngày, gắn bó với cả mùa hạ nóng bức lẫn mưa gió bất chợt.
    Chiếc quạt được miêu tả không chỉ ở công dụng thực tế (làm mát, che mưa) mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, gợi nên những cảm xúc và tình huống đời thường.

Cấu trúc thơ:

    Cả hai bài đều tuân thủ nghiêm ngặt bố cục thất ngôn bát cú Đường luật, gồm hai câu đề, hai câu thực, hai câu luận, và hai câu kết.

Ngôn từ giàu hình ảnh:

    Sử dụng từ ngữ cụ thể, giàu sức gợi để khắc họa hình ảnh chiếc quạt.

2. Điểm khác biệt:
Phong cách và giọng điệu:

Bài thơ của Trần Bảo Kim Thư:

    Giọng điệu trang nhã, nghiêm trang: Tác giả miêu tả chiếc quạt một cách trực tiếp, nghiêm chỉnh. Những câu thơ sử dụng từ ngữ giản dị nhưng toát lên sự chừng mực và tôn trọng.
    Phong cách cổ điển: Hình ảnh chiếc quạt giấy được gắn liền với những sinh hoạt bình dị ("khi nực nắng", "lúc mù mưa"), mang hơi hướng hoài niệm, truyền thống.

Bài thơ của Hồ Xuân Hương:

    Giọng điệu trào phúng, ẩn dụ táo bạo: Hồ Xuân Hương không chỉ dừng lại ở việc miêu tả chiếc quạt giấy mà còn sử dụng hình ảnh này để ẩn dụ cho tình yêu và thân thể người phụ nữ. Ngôn từ của bà giàu tính biểu cảm, đôi khi khơi gợi sự liên tưởng mạnh mẽ.
    Phong cách phá cách, táo bạo: Câu từ giàu tính gợi hình và hàm ý, đậm chất “ngôn ngữ đôi” (vừa nói về chiếc quạt, vừa nói bóng gió về một điều khác). Ví dụ, câu “một lỗ xâu xâu mấy cũng vừa” hay “vành ra ba góc da còn thiếu” đều gợi lên những ý nghĩa sâu xa hơn.

Ngôn từ và ý nghĩa ẩn dụ:

Bài thơ của Trần Bảo Kim Thư:

    Ngôn từ trung tính, tập trung vào công năng của chiếc quạt. Các câu thơ như "Anh cầm mở nhẹ ba bề đủ" hay "Đêm nồng tháng hạ thường ve vẩy" miêu tả cụ thể cách sử dụng và giá trị của chiếc quạt trong đời sống.
    Ý nghĩa ẩn dụ ít nổi bật, chủ yếu tập trung vào sự đối lập giữa sự cần thiết và vô dụng của chiếc quạt trong những điều kiện khác nhau (nắng - mưa).

Bài thơ của Hồ Xuân Hương:

    Ngôn từ mang tính ẩn dụ mạnh mẽ, táo bạo. Các từ như "lỗ", "vành", "da", "thịt" được dùng để ám chỉ thân thể con người, đặc biệt là người phụ nữ.
    Ý nghĩa ẩn dụ đi xa hơn: Chiếc quạt không chỉ là vật dụng mà còn trở thành biểu tượng của sự kết nối giữa con người với nhau trong bối cảnh tình yêu và dục vọng.

Hai câu kết:

    Trần Bảo Kim Thư: “Mặc khách anh hào mãn nguyện chưa?” thể hiện sự trang trọng, mang chút suy tư, hỏi người đọc về giá trị của chiếc quạt, cũng như về sự thỏa mãn trong cuộc sống.
    Hồ Xuân Hương: “Phì phạch trong lòng đã sướng chưa?” lại đầy trào phúng, có chút nghịch ngợm. Câu thơ khéo léo đẩy ý tứ từ trào lộng đến sự sâu cay, đặt ra câu hỏi không chỉ về sự thỏa mãn vật chất mà còn là sự thỏa mãn tinh thần.

3. So sánh tổng quát:
Yếu tố    Trần Bảo Kim Thư    Hồ Xuân Hương
Giọng điệu    Trang nhã, nghiêm trang    Táo bạo, trào phúng
Ngôn ngữ    Cụ thể, trực tiếp    Gợi hình, giàu ẩn dụ
Ý nghĩa ẩn dụ    Nhẹ nhàng, gần gũi    Táo bạo, phá cách, đôi nghĩa
Cảm xúc gợi lên    Hoài niệm, suy tư    Hài hước, kích thích trí tưởng tượng
4. Tổng kết:

Hai bài thơ đều khai thác hình ảnh chiếc quạt giấy, nhưng mỗi tác giả lại có một phong cách thể hiện riêng. Trong khi Trần Bảo Kim Thư tập trung vào sự trang nhã, cổ điển và giá trị thực tế, thì Hồ Xuân Hương lại phá cách, táo bạo với những ẩn dụ sâu sắc và trào phúng. Sự khác biệt này không chỉ thể hiện tài năng sáng tạo của mỗi nhà thơ mà còn làm phong phú thêm văn học Việt Nam.

Rận

 Tú Điếc

Chúng bé li ti lại kết đàn

Sinh sôi nảy nở khéo tràn lan

Ngày thời trốn biệt trong chăn chiếu

Đêm đến bò ra dưới áo quần

Ngứa ngáy làm cho anh cáu giận

Rù rờ càng khiến chị than van

Cũng chuyên hút máu người mà sống

Chẳng ích lợi gì với quốc dân.

 

3/1/2025