Tán Dóc Về Con Ốc Sên Của Issa

 

Nhiều bài thơ Haiku của các đại thi hào Nhật Bản viết về các sinh vật và côn trùng bé nhỏ tầm thường như con ếch, con muỗi, con dế, con ốc sên... rất nổi tiếng. Họ quả thật là những người sống gần gũi, gắn bó và yêu mến thiên nhiên vô vàn. Các nhà thơ Haiku Nhật luôn có những cái nhìn độc đáo, lý thú về động vật, và côn trùng. Văn chương của họ phản ánh điều đó. Đọc thơ của họ ta càng thấy yêu thích thiên nhiên hơn. Bởi vậy, không lạ vì sao ngày nay người dân Nhật Bản luôn luôn biết bảo vệ môi trường sống xung quanh họ sạch đẹp. 

 

Trong các sinh vật bé nhỏ trong thơ haiku có lẽ nổi tiếng nhất là chú ếch của Basho. Cái lạ, cái mới của bài thơ là tác giả không nói gì về tiếng ếch kêu, như thông thương, mà ông lại nói về tiếng nước xao động khi chú ếch nhảy vào ao. ‘Tiếng nước’ ấy được nhiều người đánh giá rất cao. Và là tiếng vang làm thức tỉnh cả làng văn và xã hội Nhật Bản lúc bấy giờ. 

 

Bên cạnh con ếch của Basho thì con ốc sên của Issa nhỏ bé hơn. Tuy thế, bài thơ cũng là một tuyệt phẩm về nội dung tư tưởng cũng như nghệ thuật. 

 

Nguyên tác:

蝸牛

そろそろ登れ

富士の山

 - Kobayashi Issa

Bài thơ được dịch ra tiếng Anh (bản dịch của Lanoue, David G.) như sau:

Little snail

Inch by inch, climb

Mount Fuji!

 

Tạm dịch:

Con ốc sên nhỏ

Từng li từng li, leo

Núi Phú Sĩ!

 

Chỉ với ba dòng thơ ngắn, nhưng bài thơ đã cho chúng ta thấy được một sự nỗ lực phi thường, một bài học không ngừng vươn lên, không từ bỏ ước mơ đạt tới đỉnh cao của con ốc sên. Bài thơ không sử dụng hình ảnh đao to búa lớn, không triết luận rườm rà, chỉ đưa ra cảnh một chú ốc sên nhỏ bé đang từng inch từng inch bò lên ngọn núi cao ngất trời của nước Nhật. Tác giả không nói rõ cuối cùng thì con ốc có đến đỉnh không. Và chúng ta, những người đọc, cũng không cần biết nó có thành công không. Chỉ biết rằng, lòng can đảm và quyết tâm chinh phục đỉnh cao của ốc sên đủ làm chúng ta ngưỡng mộ.

Trong thực tế cuộc sống, con người không phải ai cũng đi đến vinh quang bằng con đường rộng rãi thênh thang, thẳng tắp. Nhiều người phải tự đi trên con đường nhỏ hẹp ghập ghềnh. Có dũng cảm đương đầu với thử thách, khó khăn thì mùi vị của thành công mới ngọt ngào, mỹ mãn.

Qua bài thơ, ngoài sự kiên trì của con ốc nhỏ, chúng ta còn thấy được sự kiên nhẫn, chịu khó quan sát của tác giả. Đây cũng là một bài học quý giá cho những ai muốn thành công.

 

Tóm lại, tôi không hề nói bài thơ này là rất nhân văn như một số bạn đã viết trên mạng, nhưng xét về mặt ý nghĩa giáo dục tinh thần cầu tiến, nhẫn nại và sức hút thẫm mỹ thì con ốc sên của Issa quả là rất tuyệt vời đối với tôi. Thú thật, tôi là người quê kệch, phàm phu nên không cảm nhận được hết ý tứ của những bài thơ sâu sắc, cao xa, đậm chất thiền tông. Chỉ những bài thơ có lối ẩn dụ dễ hiểu như thế này mới thích hợp với tôi hơn.

 

Đôi lời tán dóc lúc cao hứng khi đọc thơ của Issa, cũng là một cách để huấn luyện khả năng cảm thụ văn chương của bản thân mình. Rất mong bạn hữu xa gần thứ lỗi vì đã múa rìu qua mắt thợ.

 

28/12/2021

Trần Đức Phổ