67 - Hai Dòng Sông Một Nỗi Nhớ

 Bình và đánh giá hai bài thơ sau:

Nhớ con sông quê hương
Tế Hanh

Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng
Chẳng biết nước có giữ ngày, giữ tháng
Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng trôi?
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ
Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ
Sông của miền Nam nước Việt thân yêu

Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy
Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy
Bầy chim non bơi lội trên sông
Tôi giơ tay ôm nước vào lòng
Sông mở nước ôm tôi vào dạ
Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả
Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông
Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn, gió biển
Vẫn trở về lưu luyến bên sông
Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng...

Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc
Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”
Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng
Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc
Tôi nhớ cả những người không quen biết...
Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây
Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy
Hình ảnh con sông quê mát rượi
Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới
Quê hương ơi! Lòng tôi cũng như sông
Tình Bắc - Nam chung chảy một dòng
Không gềnh thác nào ngăn cản được
Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước
Tôi sẽ về sông nước của quê hương
Tôi sẽ về sông nước của tình thương.
.
Nhớ Dòng Sông Thoa
Trần Đức Phổ

Con Sông Thoa không dài, không rộng
Nước trong xanh soi bóng tre, dừa
Cũng êm ả ngày hè thơ mộng
Cũng dữ dằn lũ lụt tháng mưa

Sông chuyên chở phù sa bồi đắp
Cho quê tôi trù  phú, ấm no
Những nương rẫy sắn ngô thẳng tắp
Ruộng đồng xanh thấp thoáng cánh cò

Lũ chúng tôi chơi đùa tắm mát
Thương dòng sông bé nhỏ quê nhà
Có con đò sớm chiều đưa khách
Nhớ thật nhiều mỗi lúc đi xa

Dân quê tôi cần cù, chịu khó
Đã mưu sinh sông nước bao đời
Sáng tinh mơ vung chài, đơm đó
Nửa đêm còn lấp lánh đèn soi

Ai đã đến một lần đều biết
Sông Thoa là nguồn lợi ốc don
Những cua xanh, tôm càng, cá diếc
Những hến kình, dăn dắt… tuyệt ngon!

Nay đọc báo giật mình kinh hãi
Dòng sông Thoa ô nhiễm lâu rồi!
Kỷ niệm xưa trùng trùng nhớ lại
Thương sông quê đã lấm bụi đời!

 .

Bình và đánh giá hai bài thơ:

1. "Nhớ con sông quê hương" - Tế Hanh

Bài thơ "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh là một tác phẩm nổi bật trong dòng thơ lãng mạn, chứa đựng tình cảm sâu sắc với quê hương. Bài thơ được chia thành ba phần rõ rệt, mỗi phần thể hiện những khía cạnh khác nhau của tình yêu quê hương qua hình ảnh con sông.

• Chủ đề: Con sông quê hương là hình ảnh trung tâm của bài thơ, tượng trưng cho tình yêu quê hương, kỷ niệm tuổi thơ và lòng nhớ nhung của tác giả đối với miền Nam, nơi chứa đựng những ký ức đẹp về cuộc sống, con người và cả những khó khăn, gian khổ trong cuộc chiến.

• Hình ảnh và ngôn từ: Bài thơ sử dụng những hình ảnh đơn giản nhưng rất đỗi gần gũi, từ "sông xanh biếc", "nước gương trong", "tâm hồn tôi là một buổi trưa hè" đến "bờ tre ríu rít tiếng chim kêu"... Tất cả các hình ảnh ấy không chỉ gợi lên cảnh vật quê hương mà còn chuyển tải cảm xúc sâu lắng của tác giả.

• Cảm xúc và ý nghĩa: Tế Hanh không chỉ miêu tả vẻ đẹp của con sông quê hương, mà còn gửi gắm trong đó nỗi nhớ nhung, niềm thương yêu và cả khát vọng về sự đoàn tụ, tái ngộ với quê nhà sau những năm tháng xa cách. Con sông trở thành biểu tượng của tình cảm, của ký ức về tuổi trẻ, của những ngày tháng chiến đấu và hy sinh.

• Phong cách và hình thức: Bài thơ thể hiện sự giản dị và mộc mạc trong ngôn từ, dễ tiếp cận và dễ hiểu, nhưng lại chứa đựng chiều sâu cảm xúc. Hình thức thơ tự do phù hợp với việc biểu đạt những suy tư, cảm xúc nhẹ nhàng mà tràn đầy nhớ thương.

Đánh giá: "Nhớ con sông quê hương" là một bài thơ giàu cảm xúc và có giá trị tư tưởng sâu sắc, không chỉ phản ánh tình yêu quê hương mà còn là sự tưởng nhớ tới quá khứ, là sự khắc khoải của những người xa quê. Tình yêu quê hương ấy được thể hiện rất tự nhiên và xúc động, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm.

2. "Nhớ Dòng Sông Thoa" - Trần Đức Phổ

Bài thơ "Nhớ Dòng Sông Thoa" của Trần Đức Phổ cũng là một bài thơ về quê hương, nhưng có sự khác biệt về cách thể hiện và chủ đề so với "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh. Bài thơ này không chỉ nói về vẻ đẹp của con sông mà còn phản ánh sự biến đổi của nó theo thời gian, từ một dòng sông gắn bó với cuộc sống, đến hình ảnh một con sông đang bị ô nhiễm, trở thành nỗi lo lắng và tiếc nuối của tác giả.

• Chủ đề: "Nhớ Dòng Sông Thoa" gợi lên một tình yêu quê hương mãnh liệt, nhưng đồng thời cũng phản ánh sự xót xa khi con sông, vốn gắn bó với đời sống người dân, giờ đây lại đang bị tàn phá bởi ô nhiễm. Tác giả gửi gắm thông điệp về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và khôi phục lại những giá trị đã mất.

• Hình ảnh và ngôn từ: Bài thơ sử dụng những hình ảnh gần gũi và giàu tính miêu tả, như "nước trong xanh soi bóng tre, dừa", "sông chuyên chở phù sa bồi đắp", "những con cua xanh, tôm càng, cá diếc". Những hình ảnh này không chỉ khắc họa vẻ đẹp của con sông mà còn gợi lên cuộc sống bình dị, yên ả của người dân vùng quê. Tuy nhiên, sự chuyển biến trong hình ảnh "sông Thoa bị ô nhiễm" đã tạo nên một sự đối lập rõ rệt, đánh thức sự lo lắng về tương lai của con sông.

• Cảm xúc và ý nghĩa: Bài thơ không chỉ bày tỏ sự nhớ nhung, mà còn có sự tiếc nuối, lo âu khi chứng kiến sự thay đổi của quê hương. Cảm xúc trong bài thơ rất chân thật và sâu sắc, khi tác giả nhớ về dòng sông trong lành, bao dung của quá khứ, và nỗi buồn về một con sông đang dần trở nên ô nhiễm, mất đi vẻ đẹp vốn có.

• Phong cách và hình thức: Bài thơ có những câu thơ mượt mà, dễ đọc, dễ cảm nhận, với các hình ảnh thân thuộc của nông thôn Việt Nam. Tuy nhiên, sự thay đổi trong không gian và thời gian của con sông thể hiện rõ nét sự tiếc nuối, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về sự bảo vệ môi trường.

Đánh giá: "Nhớ Dòng Sông Thoa" là một bài thơ hay, không chỉ khắc họa tình cảm gắn bó sâu sắc với quê hương mà còn phản ánh sự quan tâm, lo lắng của tác giả đối với môi trường và thiên nhiên. Sự kết hợp giữa vẻ đẹp yên bình và nỗi lo ô nhiễm đã làm cho bài thơ trở nên vừa lắng đọng vừa sâu sắc.

Tổng kết:

Cả hai bài thơ đều thể hiện tình yêu quê hương qua hình ảnh con sông, nhưng có những khác biệt rõ rệt trong cách tiếp cận và thông điệp. Bài thơ "Nhớ con sông quê hương" của Tế Hanh nói về tình yêu và niềm tự hào về quê hương, trong khi bài thơ "Nhớ Dòng Sông Thoa" của Trần Đức Phổ không chỉ miêu tả con sông trong quá khứ mà còn phản ánh sự lo lắng về ô nhiễm và sự biến đổi của môi trường. Cả hai đều có giá trị nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc, khiến người đọc suy nghĩ về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên.