Bài Thơ Làm Đổi Thay Cuộc Đời

 

BÀI THƠ LÀM ĐỔI THAY CUỘC ĐỜI 

Nói đến Quy Nhơn không những người ta nghĩ ngay đến bãi biển Hoàng Hậu nổi tiếng, hoặc làng Quy Hòa thơ mộng mà còn nhắc đến Đồi Thi Nhân, nơi có ngôi mộ của cố thi sĩ tài hoa Hàn Mặc Tử. Mộ ông ngày đó được xây bằng xi măng không “hoành tráng” như bây giờ. Con đường lên mộ thi sĩ khúc khủy, hai bên cây cối rậm rạp, um tùm. Ngày đó tôi có làm một bài thơ chép vào cuốn Tiếng Lòng, năm 2016, chỉnh sửa lại đôi chút và đăng lên mạng xã hội.

 

Viếng Mộ Hàn Mặc Tử 

 

Dốc cũ còn ghi nhớ Mộng Cầm

Nhưng người đã khuất biệt mù âm

Quy Hòa sóng vỗ trong buồn tủi

Đất Cảng hồn bay giữa lặng trầm

Ngửa mặt than trời ai yểu mệnh

Nghiêng mình tưởng niệm phút thành tâm

Ngàn sau vẫn tiếc Duyên Kỳ Ngộ

Mật Đắng cuồng điên mải miết tầm.

 

Có những bài thơ khiến người ta lên voi, cũng có những bài thơ đày ải người ta vào cảnh tù ngục, tối tăm hoặc mất cả sinh mạng. Không nói đâu xa, những thập niên 1950s của thế kỷ trước ở miền Bắc, Việt Nam những bài thơ trong nhóm Nhân văn Giai phẩm là một dẫn chứng điển hình.

 

Tôi không dám so sánh mình với bất cứ ai nhưng vì làm một bài thơ mà sau đó một sự việc xảy ra đã làm cho cách suy nghĩ về cuộc sống, về người cộng sản của tôi đã khác đi hoàn toàn. Ngày còn bé đọc những truyện, ký của những người đi làm ‘cách mạng’ tôi khâm phục họ lắm. Tôi luôn luôn muốn học hỏi, noi gương theo họ tinh thần vì đất nước quê hương, sẵn sàng dám hy sinh, dấn thân vào con đường gian lao, nguy hiểm. Cũng chính vì làm bài thơ hôm ấy mà tôi mới thật sự học được bài học đầu tiên về bản chất của người cộng sản. Họ thật sự không tôn trọng những gì thuộc về tự do, riêng tư của người khác.

 

Lúc ấy là vào khoảng cuối tháng 11 âm lịch, nhằm mừng đảng, mừng xuân mới, khóa học tân binh lính biên phòng có tổ chức cho các trung đội thi đua, mỗi đơn vị làm một tờ báo tường. Vốn tính hay thích viết lách, tôi cũng tham gia đóng góp một bài thơ với tựa đề “Những Ngọn Đèn Ve” để hồi tưởng lại miền quê dấu yêu đang xa cách. Cũng như nhằm bày tỏ niềm tin yêu vào cuộc sống se tươi đẹp nơi cố hương.

 

Bài viết được gửi đi vào buổi sáng thì khoảng 11 giờ trưa tôi có việc ra ngoài. Khi trở về, ba lô của tôi bị lục tung. Quần áo giấy bút và đồ dung cá nhân như chăn, màn... bị vứt bừa bãi dưới sàn barrack. Tôi quá bực mình và ngạc nhiên hỏi người đồng đội bên cạnh ai đã vứt lung tung đồ đạc của tôi, thì được cho biết cán bộ trung đội cho người lục soát. Nghe nói thế, tôi bắt đầu thấy lo lắng, không hiểu mình đã làm sai điều gì mà bị cấp trên đối xử như kẻ ăn cắp vặt vậy. Tôi lẳng lặng thu dọn lại đồ đạc và thấy mất đi cuốn Tiếng Lòng. Khi tôi dọn dẹp vừa xong cũng là lúc chính trị viên đại dội cho người gọi tôi lên. Tôi bước vào căn phòng làm việc của đại đội trưởng, trông thấy ở đó đã có mặt A trưởng và B trưởng, cùng chính trị viên đại đội. Tôi nghĩ bụng: “Sự việc rất nghiêm trọng đây!”Họ chỉ ghế cho tôi ngồi và bắt đầu hạch hỏi về nội dung bài thơ. Tôi cố gắng giải thích cho mọi người hiểu, bài thơ không có bất cứ một ám thị phản động nào. Nhưng họ cứ day đi day lại những câu mà tôi đã viết như sau:

 

“Những ngọn đèn ve không sáng chóa, sang lòa

Như ánh điện ở nơi đây em ạ!

Những ngọn đèn ve cháy âm thầm, êm ả

Như ngọn lửa cuộc đời sưởi ấm tuổi thanh xuân!”

 

Và họ hỏi tôi có âm mưu gì mà viết như thế?! Có phải “những ngọn đèn ve”là tín hiệu, là ngọn lửa âm ỉ chống đối lại chính quyền cách mạng không? Tôi đã khẳng định nhiều lần tuyệt đối là không. Nhưng họ vẫn không tin!

Tôi chẳng còn nhớ trọn vẹn bài thơ nên không chép hết ra đây được. Thế nhưng, theo như cảm nhận của tôi thì họ chỉ bắt bẻ mỗi khổ thơ trên. Đã trãi qua gần bốn mươi năm rồi, tôi vẫn nhớ như in và chép lại được, vì bị hỏi cung suốt 2 giờ đồng hồ liền. Họ cứ nhắc đi nhắc lại đoạn thơ ấy. Cuối cùng chắc là họ tin tôi không tham gia vào nhóm phản động nào nên đã trả lại cuốn nhật ký Tiếng Lòng. Nhưng bài thơ thì bị tiêu hủy. Tôi phải viết bản kiểm điểm giải trình về tư tưởng rồi mới được ra về. Cũng may là trong tập Tiếng Lòng toàn là những bài ca ngợi cảnh đẹp quê hương, hoặc cuộc sống nông thôn mới hợp tác xã, hoặc những bài thơ tình rất ngô nghê thời mới lớn.

 

Ngày đó, tôi chưa biết sự kiểm soát tư tưởng con người của ché độ cộng sản là hết sức gắt gao, chặt chẽ. Tôi cũng chưa hề có được khái niệm tự do trong sáng tác là gì. Tôi chỉ biết mình nghĩ mình cảm thế nào thì viết ra như thế. Từ ngày hôm đó, trong lòng tôi cứ suy nghĩ rằng có một cái gì đó sai sai, không đúng ở những người chỉ huy của tôi. Tôi không nói ra điều đó với bất cứ ai, nhưng từ đấy tôi không còn hứng thú để viết gì nữa. Tập nhật ký cũng bị tôi xé bỏ. Tôi sợ sẽ gây họa vào thân.

Sau đó một tuần, nửa đêm bỗng có tiếng còi báo động. Mọi người nhanh chóng thức dậy, thu xếp mùng mền rồi ra sân tập hợp. Tôi cứ tưởng là báo động diễn tập hành quân nửa đêm như mọi lần. Nhưng không! Lần này khác!

 

Lúc mọi người đã có mặt đầy đủ, đại đội trưởng cầm bảng danh sách đọc một số cái tên. Hễ ai bị đọc tên thì bước ra ngoài hàng. Tôi nghe đọc cả hai cái tên Nguyễn Minh và Trần Văn Thư, không có tên thằng T. Chúng tôi bước ra khỏi hàng. Tất cả chừng đâu hai mươi người. Đại đội trưởng cho nhóm người không bị đọc tên về lại trại. Nhóm tân binh bị gọi tên bắt đầu lo lắng, có tiếng xì xầm bàn tán. Có người đoán sắp có chuyển quân. Tôi nghĩ bụng, khóa học chưa kết thúc sao lại chuyển quân lúc này. Không biết thằng Minh nge tin đồn ở đâu, ghé vào tai tôi thì thầm:

 

- Bọn mình bị điều chuyển sang bộ đội chính quy.

 

Tôi bình thản, lính gì cũng là lính thôi mà. Tuy nghĩ thế nhưng không nói ra. Lúc này,tôi trông thấy một chiếc xe nhà bình, không biết đã đậu ngoài cổng từ lúc nào, bắt đầu nổ máy. Hai cái đèn pha bật sáng choang.

 

Đại đội trưởng ra lệnh cho tất cả lên xe cùng với hai trung đội phó vai mang súng AK, và cả chính trị viên đại đội. Chiếc xe nhắm hướng thị xã Quy Nhơn lăn bánh. Hai vệt đèn pha sáng quắc soi rõ con đường trong màn đêm tối đen.

 

Xe chạy vào một cái cổng doanh trại. Trong sân, đèn điện bật sáng. Vài tốp bộ đội vai mang ba lô như chúng tôi đi qua đi lại. Đồng chí chính trị viên dẫn cả bọn đến bàn giao cho một cán bộ khác. Chúng tôi xếp hai hàng dọc. Anh thượng sĩ kia điểm danh từng người một rôi đưa cả bọn vào một căn phòng rộng như phòng học nhưng không có bàn ghế gì. Lúc anh thượng sĩ ra khỏi phòng, tôi hỏi thằng Minh, thằng này tuy thấp bé nhưng khôn ngoan và lọc lõi cuộc đời hơn tôi nhiều.

 

- Mày biết bọn họ sẽ đưa mình đi đâu không?

- Chắc là Cam-pu-chia!

- Tin từ đâu thế?

- Tao đóan vậy! 

 

Một ý nghĩ chợt lóe lên trong đầu tôi. Chẳng lẽ mình làm bài thơ ấy, họ đọc và cho là mình có tư tưởng phản động chăng? Thế thì oan tôi ông địa! Từ trước đến nay tôi luôn luôn ghi nhớ điều Bác dạy thiếu niên và nhi đồng, yêu tổ quốc, yêu đồng bào mà. Chả thế mà có lần một chiếc tàu vượt biển tấp vào xã Phổ An, lũ trẻ chúng tôi đã kéo nhau đi xem. Hom đó, thằng Thanh, bạn thân nhất của tôi hỏi, nếu có dịp đi vượt biển tôi có đi không. Không cần suy nghĩ tôi cũng trả lời nó một cách nghiêm túc, đi làm gì. Tôi cứ ngây thơ tin tưởng như những lời tuyên truyền rằng hễ ai bỏ nước ra đi đều là người tham sang phụ khó cả. Tôi hỏi thằng Minh.

 

- Mầy có gửi thơ tham gia báo tường không?

- Có!

- Chủ đề gì?

- Tao đọc mầy nghe. – Nó nói rồi không cần giở cuốn sổ ra, đọc một đoạn cho tôi nghe:

 

“Đêm mùa đông rét mướt

Thao trường mưa lâm thâm

Mình ta bồng súng gát

Nhớ mẹ già xa xăm

 

Đứng canh trời xứ lạ

Không vì sao bạn cùng

Gió rung cành, rơi lá

Lòng chợt buồn mông lung”

 

...

 

Đọc xong bài thơ, nó ghé vào tai, hỏi tôi:

- Mày có muốn trốn không?

 

Tôi trầm ngâm không trả lời. Nó nói tiếp:

- Mày ở đây coi ba lô, tao ra ngoài xem thử!

 

Thằng Minh đi một lát rồi quay lại. Nó nói nhỏ:

- Không có cách nào ra ngoài được. Lính gác cổng chỉ cho bộ đội vào không cho ra.

 

Chúng tôi đêm ấy ngủ tại căn phòng đó. Tờ mờ sáng hôm sau, tất cả mọi người không được cho ăn sáng, đều tập trung tại hội trường nghe những lời huấn thị của cấp trên rồi lên xe. Đoàn xe tân binh gồm tám chiếc, đầy nhóc lính mới, chạy ra ngã ba Phú Tài rồi rẽ sang Quốc lộ 19 chạy về hướng An Khê.

 

28/7/2022

Trần Đức Phổ