56 - Sớ Kể Tội Thập Loại Quan Tham

 Sớ Kể Tội Thập Loại Quan Tham

 Tú Điếc

Tiết đông năm tàn tháng tận

Tú Điếc học mót tiền nhân

Dâng sớ này vạch tội ác

Hại dân của mười loại quan 

 

Trước tiên là quan giáo dục

Bắt con em học chữ Tàu

Khiến cả Đại Việt mất gốc

Dễ dàng Hán hóa về sau

 

Thứ nhì là quan y tế

Viện phí tăng mãi không ngừng

Nhân dân ốm đau, bệnh tật

Là rơi xuống hố bần cùng

 

Thứ ba là quan điện lực

Ăn nhiều chẳng thỏa lòng tham

Giá điện đã cao chót vót

Ba tháng lại tăng một lần

 

Thứ tư là quah xây dựng

Tượng đài mấy ngàn tỉ đồng,

Đường xá chưa đi đã lún

Phố phường nước ngập thành sông

 

Thứ năm là quan văn hóa

Cấp phép sản phẩm tào lao

Dân chê, thế là hăm dọa

Ngay nơi quốc hội đông lào

 

Thứ sáu là quan xử án

Kết tội giết người thật kỳ

Dao, thớt ngoài chợ sẵn bán

Lấy làm chứng cớ tùy nghi

 

Thứ bảy là quan nhà đất

Bán mua sổ đỏ, sổ hồng

Người dân mất nhà, mất ruộng

Chính quyền ăn có nói không

 

Thứ tám là quan công lộ

Mét đường vài triệu đô la

Vừa mới thông xe đã lở

Phí thu bất kể trẻ già

 

Thứ chín là quan đầu tỉnh

Khác gì lãnh chúa ngày xưa

Trong tay quyền sinh quyền sát

Buôn quan bán chức chuyện thừa

 

Thứ mười tất nhiên phải kể

Những quan làng xã tép riu

Tuy là chức quyền nhỏ bé

Hành dân đủ thứ, đủ điều

 

Quý Mão năm dài sắp tận

Sớ này dâng tới Thiên đình

Cầu mong Ngọc Đế soi sáng

Ra tay cứu giúp chúng sinh!

 

21.12.2023

Tú Điếc thượng sớ

 

 

Phân tích:

Bài thơ "Sớ Kể Tội Thập Loại Quan Tham" của Tú Điếc là một tác phẩm trào phúng sắc bén, thẳng thắn phê phán những hiện thực tiêu cực trong xã hội. Tác giả đã khéo léo mượn hình thức sớ dâng lên Thiên đình để liệt kê và vạch trần tội ác của mười loại quan tham. Bài thơ không chỉ mang tính châm biếm mà còn là tiếng nói bức xúc, khẩn cầu công lý và sự công bằng cho nhân dân.

1. Bố cục bài thơ

Bài thơ được chia thành ba phần chính:

• Mở đầu (khổ 1): Tác giả giới thiệu mục đích của bài sớ, dâng lên để kể tội quan tham.
• Thân bài (khổ 2-11): Liệt kê cụ thể tội trạng của mười loại quan tham thuộc các lĩnh vực khác nhau.
• Kết bài (khổ cuối): Lời khẩn cầu Thiên đình ra tay cứu giúp nhân dân.

2. Nội dung và ý nghĩa

a. Mở đầu – Lời khởi thảo bài sớ

"Tiết đông năm tàn tháng tận
Tú Điếc học mót tiền nhân
Dâng sớ này vạch tội ác
Hại dân của mười loại quan"

Tác giả mở đầu bằng lời tự sự, nhấn mạnh việc "học mót tiền nhân" – gợi nhớ đến truyền thống văn hóa viết sớ của người xưa, đặc biệt là phong cách Nguyễn Du với "Văn tế thập loại chúng sinh." Tuy nhiên, thay vì nói về chúng sinh, bài thơ tập trung vào các quan tham, những kẻ gây đau khổ cho nhân dân.

b. Tội trạng của từng loại quan

Mười loại quan được liệt kê qua từng khổ thơ, mỗi loại quan đi liền với một lĩnh vực quản lý, cùng các tội trạng cụ thể:

1. Quan giáo dục:

   "Bắt con em học chữ Tàu
   Khiến cả Đại Việt mất gốc"

   Tác giả lên án việc làm suy yếu nền giáo dục quốc gia, khiến văn hóa dân tộc bị mai một và đặt đất nước vào nguy cơ bị "Hán hóa."

2. Quan y tế:

   "Viện phí tăng mãi không ngừng
   Nhân dân ốm đau, bệnh tật
   Là rơi xuống hố bần cùng"

   Tác giả phê phán sự bất công trong hệ thống y tế khi người dân nghèo không thể tiếp cận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe vì viện phí quá cao.

3. Quan điện lực:

   "Giá điện đã cao chót vót
   Ba tháng lại tăng một lần"

   Đây là lời tố cáo trực diện nạn lạm thu, giá cả điện lực liên tục tăng không minh bạch, gây khó khăn cho người dân.

4. Quan xây dựng:

   "Tượng đài mấy ngàn tỉ đồng
   Đường xá chưa đi đã lún"

   Tác giả phản ánh hiện tượng tham nhũng trong xây dựng công trình công cộng, với những công trình kém chất lượng và lãng phí lớn.

5. Quan văn hóa:

   "Cấp phép sản phẩm tào lao
   Dân chê, thế là hăm dọa"

   Sự xuống cấp trong quản lý văn hóa được thể hiện qua việc cho ra đời các sản phẩm nghệ thuật kém chất lượng, phản cảm, bất chấp sự phản đối của công chúng.

6. Quan xử án:

   "Dao, thớt ngoài chợ sẵn bán
   Lấy làm chứng cớ tùy nghi"

   Phản ánh sự bất công trong hệ thống pháp luật, nơi mà chứng cứ mơ hồ, xét xử thiếu minh bạch dẫn đến những bản án oan sai.

7. Quan nhà đất:

   "Người dân mất nhà, mất ruộng
   Chính quyền ăn có nói không"

   Tác giả phê phán việc chiếm đoạt đất đai của người dân, một vấn đề gây bất mãn xã hội.

8. Quan công lộ:

   "Mét đường vài triệu đô la
   Vừa mới thông xe đã lở"

   Hiện tượng tiêu cực trong xây dựng đường giao thông, với chi phí cao nhưng chất lượng thấp, thể hiện sự tham nhũng và vô trách nhiệm.

9. Quan đầu tỉnh:

   "Trong tay quyền sinh quyền sát
   Buôn quan bán chức chuyện thừa"

   Tác giả vạch trần thực trạng lạm dụng quyền lực của các quan chức cấp cao, biến công quyền thành công cụ kiếm lợi riêng.

10. Quan làng xã:

    "Tuy là chức quyền nhỏ bé
    Hành dân đủ thứ, đủ điều"

    Ngay cả những quan chức nhỏ cũng không thoát khỏi sự tham lam, gây khổ sở cho người dân qua các hành vi lạm quyền.

c. Kết thúc – Lời khẩn cầu

"Quý Mão năm dài sắp tận
Sớ này dâng tới Thiên đình
Cầu mong Ngọc Đế soi sáng
Ra tay cứu giúp chúng sinh!"

Phần kết là lời khẩn thiết dâng lên Ngọc Đế, mong muốn công lý được thực thi và nhân dân thoát khỏi những nỗi khổ đau.

3. Nghệ thuật

a. Giọng điệu trào phúng, châm biếm

• Lời thơ châm biếm thẳng thắn, mạnh mẽ, nhưng không kém phần hài hước, dí dỏm.
• Các hình ảnh, từ ngữ đơn giản, trực tiếp giúp bài thơ dễ hiểu và dễ đi vào lòng người.

b. Cách liệt kê và đối xứng

• Sử dụng cấu trúc liệt kê 10 loại quan tham, mỗi loại một tội trạng cụ thể, tạo nên sự chặt chẽ và nhịp điệu đều đặn cho bài thơ.

c. Hình thức mượn sớ dâng Thiên đình

• Hình thức "sớ" kết hợp cùng phong cách thơ ca làm tăng tính truyền thống và sức thuyết phục.

4. Ý nghĩa tổng thể

Bài thơ là tiếng nói của người dân về những vấn nạn trong xã hội: tham nhũng, bất công, và sự lạm quyền. Tác giả không chỉ phê phán mà còn gửi gắm khát vọng về một xã hội công bằng, minh bạch, nơi mà quyền lợi của nhân dân được bảo vệ.

Với sự kết hợp giữa trào phúng và chân thành, bài thơ "Sớ Kể Tội Thập Loại Quan Tham" là một tác phẩm có sức mạnh tố cáo và giá trị thời sự sâu sắc.