Bài 21 - Sống

 

Sống - Trần Đức Phổ

Sống nhiệt huyết làm sao đời trống vắng
Sống cam đành sao hưởng thú tự do?
Sống lẫn lộn không rạch ròi đen trắng
Chẳng ngục tù cũng một kiếp co ro!

Nếu có thể đừng thương mây, khóc gió
Làm cây xanh cứ vươn thẳng tận trời
Không sợ hãi dù nắng mưa giông tố
Không lệ nhòa những chiếc lá thu rơi

Nếu có thể hãy tự mình đổi mới
Không bắt đầu thì mãi mãi là không
Tâm chẳng động diều nào bay phơi phới?
Được hay thua là ý niệm ở lòng!

Đời vốn dĩ muôn ngàn lần đáng sống
Dẫu thăng trầm cay đắng cuộc mưu sinh
Đừng oán trách và cũng đừng chửi đổng
Sạch hay dơ là trách nhiệm của mình!

.

Bài thơ "Sống" của Trần Đức Phổ là một bài thơ mang ý nghĩa triết lý sâu sắc, khuyến khích con người sống một cuộc đời đầy ý chí, trách nhiệm và không ngừng vươn lên. Qua các khổ thơ, tác giả đã thể hiện những quan niệm sống rõ ràng, mạnh mẽ, đồng thời gửi gắm những thông điệp tích cực đến người đọc. Dưới đây là phân tích chi tiết:

1. Quan điểm sống không buông xuôi, mơ hồ

Mở đầu bài thơ, tác giả đặt ra những câu hỏi nhấn mạnh hai cách sống trái ngược:

Sống nhiệt huyết làm sao đời trống vắng
Sống cam đành sao hưởng thú tự do?

Câu hỏi tu từ ở đây không chỉ phản ánh sự trăn trở của tác giả mà còn thúc đẩy người đọc tự vấn chính mình. Tác giả nhấn mạnh rằng sống cần có mục tiêu, lý tưởng và sự nhiệt huyết. Nếu sống buông xuôi, thỏa hiệp với những điều tầm thường, tự do hay hạnh phúc cũng trở nên vô nghĩa.

Sống lẫn lộn không rạch ròi đen trắng
Chẳng ngục tù cũng một kiếp co ro!

Tác giả phê phán lối sống thiếu rõ ràng, không phân biệt đúng sai, tốt xấu. Sống như vậy chẳng khác gì bị giam cầm trong chính sự hèn nhát của bản thân, cuộc đời trở nên tù túng và u tối.

2. Khát vọng vươn lên và ý chí mạnh mẽ

Ở khổ thơ tiếp theo, tác giả ví con người như cây xanh vươn cao giữa trời đất:

Nếu có thể đừng thương mây, khóc gió
Làm cây xanh cứ vươn thẳng tận trời

Hình ảnh "cây xanh vươn thẳng" tượng trưng cho khát vọng, ý chí kiên định. Tác giả khuyên con người không nên quá yếu mềm trước những biến động bên ngoài ("đừng thương mây, khóc gió"), mà thay vào đó hãy mạnh mẽ, vượt qua mọi khó khăn, thử thách.

Không sợ hãi dù nắng mưa giông tố
Không lệ nhòa những chiếc lá thu rơi

Cuộc sống vốn đầy thăng trầm, nhưng điều quan trọng là phải giữ vững tinh thần, không bị khuất phục bởi nghịch cảnh. Hình ảnh "lá thu rơi" là biểu tượng của sự mất mát, nhưng thay vì yếu đuối khóc than, tác giả khuyên hãy chấp nhận nó như một phần tất yếu của cuộc sống.

3. Tự đổi mới và vượt qua chính mình

Khổ thơ thứ ba nhấn mạnh vai trò của sự chủ động và tự thay đổi bản thân:

Nếu có thể hãy tự mình đổi mới
Không bắt đầu thì mãi mãi là không

Tác giả nhấn mạnh rằng, sự thay đổi chỉ có thể đến từ chính mỗi người. Nếu không dám bắt đầu, chúng ta mãi mãi không thể đạt được điều gì. Động từ "đổi mới" không chỉ đơn thuần là thay đổi hành động, mà còn là thay đổi tư duy, cách sống.

Tâm chẳng động diều nào bay phơi phới?
Được hay thua là ý niệm ở lòng!

Sự thành bại trong cuộc sống, theo tác giả, không nằm ở kết quả mà ở cách chúng ta đối diện với nó. "Tâm chẳng động" là trạng thái tâm hồn bình thản, không bị xáo trộn bởi ngoại cảnh, từ đó giúp con người vượt qua mọi giới hạn.

4. Đời đáng sống và trách nhiệm cá nhân

Khổ thơ cuối là sự khẳng định mạnh mẽ giá trị của cuộc sống:

Đời vốn dĩ muôn ngàn lần đáng sống
Dẫu thăng trầm cay đắng cuộc mưu sinh

Tác giả nhìn nhận cuộc đời với thái độ tích cực, dù có khó khăn, thử thách, nhưng chính những điều đó làm cho cuộc sống trở nên đáng giá.

Đừng oán trách và cũng đừng chửi đổng
Sạch hay dơ là trách nhiệm của mình!

Những câu thơ cuối khép lại bài thơ bằng một thông điệp mang tính giáo dục sâu sắc: thay vì oán trách cuộc đời, con người cần tự nhìn lại bản thân và chịu trách nhiệm về cuộc sống của mình. Hạnh phúc hay khổ đau không phải do hoàn cảnh mà do cách chúng ta lựa chọn và hành động.

Tổng kết

Bài thơ "Sống" của Trần Đức Phổ là một lời nhắn nhủ chân thành về cách sống. Qua những hình ảnh ẩn dụ và lời thơ giản dị nhưng giàu triết lý, tác giả khuyến khích con người sống một cách tích cực, mạnh mẽ, có trách nhiệm và ý chí vượt qua mọi thử thách. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là kim chỉ nam cho những ai đang loay hoay tìm kiếm ý nghĩa và giá trị đích thực của cuộc sống.