Bài 40 - Thu Về

 

Thu Về

Trần Đức Phổ

 

Sáng nay bất chợt gặp bên đường

Những khóm hoa vàng toả sắc hương

Cành liễu thu về buông thấp thoáng

Mày cong sắc biếc đã pha hường

 

Đất khách mơ hồ buổi sớm mai

Hơi sương thấm lạnh ướt bờ vai

Vịt trời vỗ cánh về nam gọi

Ta nhớ quê xa những tháng ngày

 

Đâu những mùa thu của thuở nào

Ngồi trong lớp học ngó trời cao

Mắt xanh dõi bóng chim ngàn trượng

Giục chí giang hồ mộng khát khao

 

Rời bỏ quê nhà một sớm thu

Tha phương từ ấy đến bây giờ

Đường về quê mẹ xa hun hút

Cách một trùng dương chẳng thấy đò

 

Như trẻ thơ nhớ tiếng trống trường

Thu về ta chạnh nhớ quê hương

Nhớ mùi cốm dẻo chiều tan học

Nhớ cá rô đồng kho rất thơm

 

Hẹn một mùa thu sẽ trở về

Tìm ngày thơ ấu dưới trời quê

Lội dòng nước bạc, heo may lạnh

Theo đám mục đồng bắt cá thia.

 

Chỉ ước bấy nhiêu đã thoả lòng

Nhưng đời cách bể với ngăn sông

Thời gian như bóng câu qua cửa

Tóc bạc áo cơm nợ khốn cùng.

 

13-8-2024

 

 

Lời bình:

Bài thơ "Thu Về" của Trần Đức Phổ là một bức tranh đầy cảm xúc về mùa thu và nỗi nhớ quê hương da diết. Qua các khổ thơ, tác giả không chỉ tái hiện vẻ đẹp thiên nhiên mà còn bộc lộ tâm tư sâu sắc về tuổi thơ, kỷ niệm, và những mộng ước chưa thành. Dưới đây là bình luận chi tiết:

1. Mùa thu trong hiện tại:

Khổ thơ đầu tiên mở ra bằng hình ảnh mùa thu nơi đất khách:

• "Những khóm hoa vàng toả sắc hương" và "Cành liễu thu về buông thấp thoáng" gợi tả vẻ đẹp dịu dàng, thanh thoát của mùa thu. Hình ảnh được miêu tả nhẹ nhàng, tinh tế, tạo cảm giác man mác buồn.
• Câu "Mày cong sắc biếc đã pha hường" khéo léo chuyển từ cảnh vật sang con người, như một sự đồng điệu giữa thiên nhiên và cảm xúc. Sắc biếc pha hường gợi sự thay đổi của thời gian, phảng phất nỗi ngậm ngùi trước mùa thu.

2. Nỗi nhớ quê hương:

Từ thiên nhiên, tác giả dẫn dắt vào cảm xúc nhớ nhà:

• "Hơi sương thấm lạnh ướt bờ vai" và "Vịt trời vỗ cánh về nam gọi" là những hình ảnh gợi lên sự cô đơn và lạc lõng. Không khí mùa thu trở thành chất xúc tác làm dậy lên nỗi nhớ.
• "Ta nhớ quê xa những tháng ngày" là điểm nhấn, mở ra dòng cảm xúc hồi tưởng mạnh mẽ. Quê hương hiện lên qua ký ức đẹp đẽ, giản dị, nhưng xa vời vợi.

3. Tuổi thơ và những khát vọng:

• "Đâu những mùa thu của thuở nào / Ngồi trong lớp học ngó trời cao" khơi lại hình ảnh tuổi thơ ngây ngô nhưng tràn đầy mộng mơ.
• Hình ảnh "chim ngàn trượng" và "giục chí giang hồ mộng khát khao" không chỉ gợi tả sự phóng khoáng của tâm hồn trẻ thơ mà còn nhấn mạnh khát vọng tự do, ước mơ lớn lao của tuổi trẻ.

Khổ thơ này tạo nên sự tương phản giữa ký ức tuổi thơ đẹp đẽ và thực tại ngậm ngùi.

4. Hiện thực xa cách:

• "Rời bỏ quê nhà một sớm thu / Tha phương từ ấy đến bây giờ" là lời tự sự đầy day dứt, như một bước ngoặt từ mộng mơ sang thực tế.
• Hình ảnh "Đường về quê mẹ xa hun hút / Cách một trùng dương chẳng thấy đò" nhấn mạnh khoảng cách địa lý và cả tâm lý, khiến nỗi nhớ quê trở nên mãnh liệt nhưng cũng vô vọng.

5. Khát khao trở về:

• Khổ thơ thứ năm mở ra niềm mong mỏi giản dị: được sống lại những khoảnh khắc tuổi thơ. Những hình ảnh quen thuộc như "mùi cốm dẻo," "cá rô đồng kho" vừa dân dã vừa gợi nhớ một thời vô tư lự.
• Câu "Hẹn một mùa thu sẽ trở về" thể hiện khát vọng sum họp, tái hiện lại những ký ức đẹp đẽ của ngày xưa.

6. Nỗi niềm hiện thực:

Khổ thơ cuối khép lại bài thơ bằng sự đối mặt với thực tại:

• "Chỉ ước bấy nhiêu đã thoả lòng" là lời khẳng định đầy khiêm nhường, cho thấy mong ước của tác giả không xa hoa mà rất giản dị.
• Tuy nhiên, câu thơ tiếp theo "Nhưng đời cách bể với ngăn sông" nhấn mạnh những khó khăn, cản trở của đời thực.
• Hình ảnh "Tóc bạc áo cơm nợ khốn cùng" kết thúc bài thơ trong nỗi buồn bất lực, nhắc nhở rằng thời gian và gánh nặng cuộc sống không ngừng trôi qua, cuốn đi những mơ ước.

7. Tâm trạng và nghệ thuật:

• Tâm trạng: Bài thơ mang nặng nỗi buồn của người xa quê. Đó là nỗi cô đơn, hoài niệm và tiếc nuối về những gì đã qua, đồng thời là niềm khát khao giản dị nhưng khó thành hiện thực.
• Nghệ thuật:
  • Giọng thơ dung dị, gần gũi, giàu nhạc điệu.
  • Hình ảnh thiên nhiên, con người, và quê hương được tái hiện sống động, chân thực.
  • Sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ (chim ngàn trượng, trùng dương, bóng câu) để diễn đạt cảm xúc sâu sắc.

Kết luận:

"Thu Về" là một bài thơ giàu cảm xúc và ý nghĩa, mang đậm dấu ấn của nỗi nhớ quê và những khắc khoải về thời gian, cuộc đời. Qua bài thơ, Trần Đức Phổ không chỉ tái hiện vẻ đẹp của mùa thu mà còn gửi gắm tâm sự của một người con xa xứ, để lại dư âm sâu lắng trong lòng người đọc.