Bài 37 - Đâu Mái Nhà Xưa?

 

Đâu Mái Nhà Xưa?

Tác giả: Trần Đức Phổ

Nghỉ hè con gái về quê nội
Thăm chốn thân yêu, một mái nhà
Ngỡ ngàng bắt máy, nghe con hỏi:
“Nhà mình sao chẳng thấy đâu, ba?”

“Tổ ấm hôm nào nay đã mất
Cây vú sữa xanh cũng chặt rồi
Hồ cá ba xây giờ ai lấp?
Con nhìn chốn cũ, lệ tuôn rơi!”

Biết trả lời sao cho con rõ?
Ba người ly xứ, mất quê hương
Cho dù là đất xưa tiên tổ
Đổi chủ thay tên chuyện cũng thường!

Con chớ có buồn chi, con gái
Nhà không trên đất, nhà trong tim!
Dâu bể cuộc đời ba đã trải
Yêu thương mới là chốn nên tìm.

9/5/2023 

Lời Bình:

Bài thơ "Đâu Mái Nhà Xưa?" của tác giả Trần Đức Phổ là một tác phẩm xúc động về tình cảm gia đình, về những ký ức tuổi thơ và sự thay đổi của quê hương. Bài thơ kể lại một cuộc đối thoại giữa người cha và cô con gái khi trở về thăm quê nội. Qua những lời dạy của người cha, bài thơ đã thể hiện những cảm nhận sâu sắc về cuộc sống, về sự mất mát và tìm lại tình yêu thương.

1. Bố cục và hình thức:

Bài thơ được chia thành 4 khổ, mỗi khổ đều mang một nội dung sâu sắc và gắn liền với những cảm xúc của nhân vật trong bài. Các khổ thơ đều có sự chuyển biến từ sự ngỡ ngàng của con gái, đến sự giải thích của người cha về sự thay đổi và cái nhìn về cuộc sống. Thể thơ tự do, không gò bó về số câu hay nhịp điệu, giúp bài thơ dễ dàng truyền tải cảm xúc chân thành.

2. Phân tích nội dung từng khổ thơ:

Khổ 1:

“Nghỉ hè con gái về quê nội
Thăm chốn thân yêu, một mái nhà
Ngỡ ngàng bắt máy, nghe con hỏi:
‘Nhà mình sao chẳng thấy đâu, ba?’”

Khổ thơ mở đầu với cảnh con gái về thăm quê, nơi có những kỷ niệm gắn bó từ thuở nhỏ. Từ câu hỏi bất ngờ của cô con gái — "Nhà mình sao chẳng thấy đâu, ba?" — cho thấy sự thay đổi quá lớn khiến con không nhận ra nơi chốn thân yêu ngày xưa. Đây là sự khởi đầu cho một cảm giác hụt hẫng, tiếc nuối về một không gian cũ đã không còn tồn tại.

Khổ 2:

“Tổ ấm hôm nào nay đã mất
Cây vú sữa xanh cũng chặt rồi
Hồ cá ba xây giờ ai lấp?
Con nhìn chốn cũ, lệ tuôn rơi!”

Người cha trả lời con gái về sự mất mát của mái nhà xưa. Câu "tổ ấm hôm nào nay đã mất" thể hiện sự tiếc nuối khi ngôi nhà, nơi gắn bó bao kỷ niệm, không còn tồn tại nữa. Hình ảnh cây vú sữa xanh đã bị chặt, hồ cá ba xây giờ bị lấp, tất cả những biểu tượng của ký ức tuổi thơ đã biến mất. Đây là một sự thay đổi sâu sắc, không chỉ về không gian mà còn về những kỷ niệm gắn bó. Cảm xúc tiếc nuối của người con được thể hiện qua "lệ tuôn rơi", cho thấy nỗi buồn vì mất đi một phần ký ức quý giá.

Khổ 3:

“Biết trả lời sao cho con rõ?
Ba người ly xứ, mất quê hương
Cho dù là đất xưa tiên tổ
Đổi chủ thay tên chuyện cũng thường!”

Ở khổ thơ này, người cha tự hỏi làm thế nào để giải thích cho con về sự mất mát này. "Ba người ly xứ, mất quê hương" thể hiện sự xa quê, rời bỏ tổ tiên, cũng như sự thay đổi lớn trong cuộc sống của gia đình. "Đổi chủ thay tên chuyện cũng thường!" không chỉ nói đến việc đất đai có thể thay đổi chủ mà còn phản ánh sự thay đổi không thể tránh khỏi của cuộc sống. Câu thơ này thể hiện sự chấp nhận và bình thản trước sự thay đổi của thời gian, dù đó là điều khó khăn và đau lòng.

Khổ 4:

“Con chớ có buồn chi, con gái
Nhà không trên đất, nhà trong tim!
Dâu bể cuộc đời ba đã trải
Yêu thương mới là chốn nên tìm.”

Khổ thơ cuối là lời an ủi của người cha dành cho con. "Nhà không trên đất, nhà trong tim!" là một câu thơ rất sâu sắc, gửi gắm thông điệp rằng ngôi nhà không chỉ là một nơi vật chất mà còn là tình yêu thương và ký ức. Dù nơi chốn có thay đổi, nhưng nhà thực sự là nơi ta cảm thấy an yên trong lòng. Câu "Dâu bể cuộc đời ba đã trải" cho thấy người cha đã trải qua nhiều khó khăn, biến động trong cuộc sống. Cuối cùng, "Yêu thương mới là chốn nên tìm" nhấn mạnh rằng tình yêu và sự gắn kết là những gì quan trọng nhất trong cuộc sống, chứ không phải là những gì đã mất đi.

3. Chủ đề và ý nghĩa:

Bài thơ "Đâu Mái Nhà Xưa?" mang đến một thông điệp sâu sắc về sự mất mát và chấp nhận sự thay đổi trong cuộc sống. Mái nhà xưa không chỉ là một nơi vật chất, mà còn là biểu tượng của ký ức, tình cảm và sự yêu thương. Tuy nhiên, cuộc sống không ngừng thay đổi, và sự thay đổi đó có thể khiến ta phải xa lìa những gì thân thuộc. Nhưng chính trong những sự thay đổi đó, người cha đã dạy con gái rằng tình yêu và sự gắn kết mới là ngôi nhà thật sự, chứ không phải là một địa chỉ cụ thể. Thông điệp này cũng khẳng định rằng dù cuộc sống có thay đổi như thế nào, tình yêu thương vẫn là chỗ dựa vững vàng và đáng trân trọng nhất.

4. Tóm tắt:

Bài thơ "Đâu Mái Nhà Xưa?" của Trần Đức Phổ là một tác phẩm giàu cảm xúc, nói về sự thay đổi của thời gian và sự chấp nhận mất mát trong cuộc sống. Qua lời nói của người cha, bài thơ gửi gắm thông điệp rằng mái nhà không phải là nơi vật chất mà là nơi chứa đựng tình yêu thương. Dù có phải xa quê, mất đi những kỷ niệm xưa, nhưng tình yêu thương vẫn là "ngôi nhà" thật sự của mỗi con người.