Bài 36 - Tiếng Ve Sầu

Tiếng Ve Sầu

Lâu lắm dường quên khúc nhạc hè
Chiều nay bỗng trỗi giọng ve ve
Một trời hoa bướm ngày xưa cũ
Theo tiếng râm ran hiện trở về
 
Những buổi hạ nồng tôi thẩn thơ
Lang thang nơi vườn vắng hàng giờ
Mồ hôi thánh thót theo chân bước
Theo tiếng ve sầu dưới nắng trưa
 
Trên những cành xanh mít, ổi, xoài…
Lũ ve mơ mộng hát mê say
Gió Lào dường cũng thôi bỏng rát
Cái nắng miền Trung bớt gắt gay
 
Rồi gió thu về hạ chóng qua
Ngoài vườn tôi nhặt xác ve già
Đem chôn dưới gốc cây râm mát
Mùa hạ sau còn nghe tiếng ca.
 
2/8/2023

Lời Bình:

Bài thơ "Tiếng Ve Sầu" của tác giả Trần Đức Phổ mang đậm màu sắc của thiên nhiên và cảm xúc, đặc biệt là qua hình ảnh tiếng ve sầu mùa hè. Bài thơ không chỉ tái hiện âm thanh đặc trưng của mùa hè, mà còn chứa đựng những suy tư về thời gian, tuổi trẻ và sự biến chuyển của mùa màng. Dưới đây là phần phân tích chi tiết bài thơ này:

Phân tích bài thơ "Tiếng Ve Sầu" của Trần Đức Phổ

1. Bố cục và hình thức:

Bài thơ có 4 khổ và sử dụng thể thơ tự do, không bị gò bó về số câu hay nhịp điệu, giúp tác giả dễ dàng thể hiện sự tự do, phóng khoáng của mùa hè cũng như tâm trạng của mình. Mỗi khổ thơ mang một ý nghĩa riêng biệt, nhưng vẫn giữ sự liên kết chặt chẽ, tạo thành một bức tranh toàn cảnh về mùa hè với tiếng ve sầu làm điểm nhấn.

2. Phân tích nội dung từng khổ thơ:

Khổ 1:

“Lâu lắm dường quên khúc nhạc hè
Chiều nay bỗng trỗi giọng ve ve
Một trời hoa bướm ngày xưa cũ
Theo tiếng râm ran hiện trở về”

Khổ thơ này mở đầu với một cảm giác của sự hoài niệm. Câu "lâu lắm dường quên khúc nhạc hè" cho thấy thời gian trôi qua khiến nhân vật trữ tình dường như quên đi tiếng ve sầu, một âm thanh đặc trưng của mùa hè. Nhưng bất chợt, vào một chiều nào đó, tiếng ve lại vang lên và đánh thức những ký ức xưa cũ về những ngày hè đã qua. "Một trời hoa bướm" gợi ra hình ảnh một không gian đầy sinh động, của một mùa hè đã từng hiện hữu trong tâm trí, giờ đây lại trở về với tiếng ve.

Khổ 2:

“Những buổi hạ nồng tôi thẩn thơ
Lang thang nơi vườn vắng hàng giờ
Mồ hôi thánh thót theo chân bước
Theo tiếng ve sầu dưới nắng trưa”

Khổ thơ này miêu tả cảm giác đắm chìm trong những ngày hè oi ả. Tác giả dùng những từ ngữ như “hạ nồng”, “vườn vắng”, “mồ hôi thánh thót” để thể hiện cái nóng bức của mùa hè và cảm giác mệt mỏi, nhưng cũng đầy tĩnh lặng khi nhân vật "tôi" lang thang trong vườn vắng. Tiếng ve sầu như hòa quyện với không gian, trở thành âm thanh chủ đạo, làm cho người đọc cảm nhận rõ rệt sự ồn ào của mùa hè giữa cái nắng gay gắt.

Khổ 3:

“Trên những cành xanh mít, ổi, xoài…
Lũ ve mơ mộng hát mê say
Gió Lào dường cũng thôi bỏng rát
Cái nắng miền Trung bớt gắt gay”

Khổ thơ này mang đến hình ảnh của một miền quê miền Trung, nơi có những cây mít, ổi, xoài. Tiếng ve không chỉ là âm thanh, mà còn là tiếng hát của thiên nhiên, như "lũ ve mơ mộng hát mê say", tạo nên một không khí thanh thản hơn. Gió Lào vốn khô nóng giờ cũng trở nên nhẹ nhàng, và cái nắng miền Trung không còn gắt gay, cho thấy sự hòa hợp giữa thiên nhiên và cảm xúc con người.

Khổ 4:

“Rồi gió thu về hạ chóng qua
Ngoài vườn tôi nhặt xác ve già
Đem chôn dưới gốc cây râm mát
Mùa hạ sau còn nghe tiếng ca.”

Khổ thơ cuối thể hiện sự chuyển giao giữa mùa hè và mùa thu. Mùa hạ nhanh chóng qua đi, và tác giả nhặt xác ve già, như một hình ảnh của sự tàn phai. Tuy nhiên, hành động "chôn dưới gốc cây râm mát" không phải là sự kết thúc mà là sự tái sinh, bởi vì mùa hè sau sẽ lại đến, tiếng ve sẽ lại cất lên. Đây là hình ảnh tượng trưng cho sự tiếp nối của chu kỳ tự nhiên, của thời gian và cuộc sống.

3. Chủ đề và ý nghĩa:

Bài thơ "Tiếng Ve Sầu" mang đến một cái nhìn về mùa hè miền Trung qua tiếng ve, không chỉ đơn thuần là âm thanh của mùa hè, mà còn là hình ảnh của thời gian và sự trôi đi của tuổi trẻ. Tiếng ve sầu trở thành một biểu tượng của ký ức, của quá khứ không thể quay lại. Tuy nhiên, sự kết thúc của mùa hạ và của tiếng ve sầu không phải là sự mất mát, mà là sự tiếp nối — như một vòng tròn khép kín, khi mùa hạ sẽ lại đến, và tiếng ve lại cất lên.

Bài thơ cũng mang thông điệp về sự tạm bợ của cuộc sống, nhưng sự thay đổi và chuyển động của thiên nhiên lại là một biểu tượng cho sự tiếp tục và hy vọng. Việc chôn cất xác ve già dưới gốc cây cũng là hành động tưởng niệm, nhưng đồng thời thể hiện sự nuôi dưỡng cho mùa hè sau.

4. Tóm tắt:

Bài thơ "Tiếng Ve Sầu" của Trần Đức Phổ là một tác phẩm giàu hình ảnh và cảm xúc. Với những hình ảnh quen thuộc của mùa hè miền Trung, tác giả đã khéo léo sử dụng tiếng ve sầu như một biểu tượng cho thời gian, sự tạm bợ và sự hồi sinh. Bài thơ không chỉ là một sự chiêm nghiệm về thiên nhiên, mà còn là sự cảm nhận sâu sắc về vòng tuần hoàn của cuộc sống và thời gian.