Bài 51 - Về Phương Nam

Về Phương Nam

Từ thuở bé đã nghe danh Nam bộ
Ruộng đồng xanh thẳng cánh cò bay
Dòng Cửu Long phù sa như máu đỏ
Cá tôm nhiều thò tay bắt được ngay

Những rừng mắm, những rừng tràm, rừng đước
Như đoàn quân đi chinh phục phương nam
Những tráng sĩ của vài trăm năm trước
Đến bây giờ vẫn sừng sững hiên ngang

Tôi đã đọc trận Rạch Gầm – Xoài Mút
Người anh hùng áo vải phá quân Xiêm
Bên tai nghe tiếng chiêng khua, trống giục
Những con thuyền lao vun vút như tên

Viếng di tích Tả quân Lê Văn Duyệt
Một công thần khai quốc chịu hàm oan
Thân về trời, mộ phần đeo xiềng xích,
Vẫn khói hương trong tâm khảm người dân

Còn văng vẳng nghe giọng ngâm Đồ Chiểu
Thà mắt đui mà giữ lấy đạo nhà
Hơn những kẻ nghĩa quân thần chẳng hiểu
Đem thân làm tôi mọi Phú-lang-sa

Những danh sĩ từng một thời lừng lẫy
Thủ Khoa Huân, Phan Văn Trị, Tôn Thọ Tường
Khai trận chiến trên văn đàn ngày ấy
Khí anh hùng ngùn ngụt cõi văn chương

Về phương nam theo dấu chân người trước
Đêm nằm nghe khúc Dạ Cổ Hoài Lang
Chén rượu gạo thấm qua hồn thao thức
Sóng vỗ bờ cuồn cuộn Cửu Long Giang.
 
27.12.2023

 

Lời bình:

Bài thơ "Về Phương Nam" của Trần Đức Phổ là một bức tranh đầy màu sắc, tái hiện lại vẻ đẹp của miền Nam Bộ qua lịch sử, thiên nhiên và văn hóa. Tác phẩm không chỉ là lời ngợi ca một vùng đất giàu truyền thống mà còn thể hiện lòng tự hào dân tộc và tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Hình ảnh thiên nhiên Nam Bộ hùng vĩ và trù phú:

Từ thuở bé đã nghe danh Nam Bộ
Ruộng đồng xanh thẳng cánh cò bay
Dòng Cửu Long phù sa như máu đỏ
Cá tôm nhiều thò tay bắt được ngay

Khổ thơ mở đầu đã khắc họa rõ nét vẻ đẹp thiên nhiên Nam Bộ – vùng đất gắn liền với sự trù phú và rộng lớn.

• "Ruộng đồng xanh thẳng cánh cò bay": Hình ảnh quen thuộc, tượng trưng cho sự bao la, màu mỡ của đồng bằng Nam Bộ.
• "Dòng Cửu Long phù sa như máu đỏ": Sông Cửu Long không chỉ là nguồn sống mà còn như huyết mạch nuôi dưỡng đất và người nơi đây.
• "Cá tôm nhiều thò tay bắt được ngay": Câu thơ phác họa cuộc sống giản dị nhưng sung túc, tràn đầy sức sống của con người miền Nam.

Những cánh rừng và dấu ấn lịch sử:

Những rừng mắm, những rừng tràm, rừng đước
Như đoàn quân đi chinh phục phương nam
Những tráng sĩ của vài trăm năm trước
Đến bây giờ vẫn sừng sững hiên ngang

Thiên nhiên Nam Bộ không chỉ trù phú mà còn mang đậm dấu ấn của lịch sử khai phá.

• "Những rừng mắm... như đoàn quân": Cây rừng được nhân cách hóa, như những chiến binh tiên phong trong công cuộc chinh phục vùng đất mới.
• "Những tráng sĩ... sừng sững hiên ngang": Gợi lên hình ảnh những con người dũng cảm đã góp phần xây dựng miền đất Nam Bộ, để lại dấu ấn mãi mãi trong lịch sử.

Khí phách anh hùng qua các sự kiện lịch sử:

Tôi đã đọc trận Rạch Gầm – Xoài Mút
Người anh hùng áo vải phá quân Xiêm
Bên tai nghe tiếng chiêng khua, trống giục
Những con thuyền lao vun vút như tên

Bài thơ tái hiện chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút, nơi Nguyễn Huệ đánh bại quân Xiêm xâm lược.

• "Người anh hùng áo vải phá quân Xiêm": Nguyễn Huệ hiện lên như biểu tượng của lòng yêu nước và tài năng quân sự.
• "Bên tai nghe tiếng chiêng khua, trống giục": Âm thanh chiến trận làm sống dậy tinh thần oanh liệt của một thời.
• "Những con thuyền lao vun vút như tên": Cảnh thuyền chiến lao nhanh thể hiện chiến lược tài tình và khí thế hào hùng của quân dân ta.

Tình cảm đối với các danh nhân và văn hóa Nam Bộ:

Viếng di tích Tả quân Lê Văn Duyệt
Một công thần khai quốc chịu hàm oan
Thân về trời, mộ phần đeo xiềng xích,
Vẫn khói hương trong tâm khảm người dân

Khổ thơ này gợi nhắc đến Tả quân Lê Văn Duyệt, một nhân vật lịch sử lớn của Nam Bộ, dù chịu hàm oan nhưng vẫn được nhân dân kính trọng.

• "Mộ phần đeo xiềng xích": Biểu tượng của sự bất công nhưng cũng khẳng định lòng trung thành và công lao của ông.
• "Vẫn khói hương trong tâm khảm người dân": Sự kính yêu của nhân dân là minh chứng cho giá trị bền vững của người anh hùng.

Từ giọng ngâm Đồ Chiểu đến văn đàn lừng lẫy của Thủ Khoa Huân, Phan Văn Trị, Tôn Thọ Tường
Bài thơ nhắc đến những danh nhân văn hóa nổi bật như Nguyễn Đình Chiểu, Thủ Khoa Huân, với những tác phẩm để đời:

• "Giọng ngâm Đồ Chiểu": Tượng trưng cho tinh thần bất khuất và lòng yêu nước.
• "Trận chiến trên văn đàn": Khí phách không chỉ trên chiến trường mà còn trong văn học, nơi các danh nhân dùng ngòi bút để bảo vệ đạo lý và phản ánh thời đại.

Lời kết: Tình yêu và nỗi thao thức với phương Nam:

Về phương nam theo dấu chân người trước
Đêm nằm nghe khúc Dạ Cổ Hoài Lang
Chén rượu gạo thấm qua hồn thao thức
Sóng vỗ bờ cuồn cuộn Cửu Long Giang

Tác giả kết thúc bài thơ bằng cảm xúc lắng đọng khi về phương Nam, nơi văn hóa, lịch sử và thiên nhiên hòa quyện.

• "Dạ Cổ Hoài Lang": Bản nhạc cổ truyền thống biểu tượng cho tình yêu và nỗi nhớ, mang đậm hồn quê Nam Bộ.
• "Sóng vỗ bờ cuồn cuộn Cửu Long Giang": Dòng sông Cửu Long như nhịp đập của cả vùng đất, vừa gợi nhớ sự trù phú, vừa biểu trưng cho dòng chảy lịch sử mãnh liệt.

Nghệ thuật biểu đạt:

• Hình ảnh giàu tính biểu tượng: Từ thiên nhiên (rừng tràm, Cửu Long Giang) đến con người và lịch sử (Nguyễn Huệ, Lê Văn Duyệt).
• Ngôn ngữ giản dị, giàu sức gợi, đậm chất tự sự và trữ tình.
• Cách kể chuyện kết hợp với cảm xúc, tạo nên mạch thơ vừa chân thật, vừa lôi cuốn.

Cảm nhận:

Bài thơ "Về Phương Nam" không chỉ là một bức tranh toàn cảnh về thiên nhiên, lịch sử, văn hóa Nam Bộ mà còn là lời tri ân đối với những con người đã làm nên vùng đất này. Tác phẩm khơi gợi niềm tự hào về truyền thống anh hùng, đồng thời nhắc nhở chúng ta trân trọng và bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử mà cha ông đã để lại.

Đọc bài thơ, ta như được sống trong những ký ức của quá khứ, hòa mình vào vẻ đẹp hiện tại, và cảm nhận sâu sắc dòng chảy mạnh mẽ của lịch sử miền Nam Bộ – nơi tình yêu quê hương đất nước được hun đúc qua từng thế hệ.